به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمدرضا رضوانی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران این مطلب را امروز شنبه 4 آذر 96 در دومین نشست تخصصی گروه میراث طبیعی «میراث طبیعی؛ توسعه پایدار» که در محل پژوهشگاه برگزار شد، اعلام کرد.
او در ادامه هشدار داد: «بهره‌برداری ما از محیط زیست و منابع طبیعی رشد بسیار بالایی داشته و متعادل و متوازن نیست.»
رضوانی افزود: «ایران از نظر انتشار گازهای گلخانه‌ای از جمله 10 کشور نخست دنیا است و 75درصد تالاب‌های ما در معرض خطر است.»
او در ادامه در توضیح مفهوم میراث طبیعی گفت: «مجموعه کل عناصر تنوع زیستی از جمله اکوسیستم‌ها و ساختارهای اکولوژیکی است.»
او به دو دیدگاه اکوسیستم و اگوسیستم در بحث طبیعت و استفاده از آن اشاره کرد و درباره تفاوت‌های این دو دیدگاه گفت: «در دیدگاه اگو سیستم، انسان تا حدودی جدا از طبیعت و محیط در نظر گرفته شده و در راس هرم قرار دارد و برای تامین نیازهایش به هر قیمتی حداکثر استفاده را از طبیعت می‌کند این در حالی است که در دیدگاه اکوسیستم انسان بخشی از محیط و طبیعت بوده و رابطه زنجیرواری با طبیعت دارد.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دیدگاه اکوسیستم را دیدگاه غالب در حال حاضر دانست و گفت: «در اکوسیستم همکاری مطرح است در حالی که در اگوسیستم رقابت مورد توجه قرار دارد.»
او با اشاره به این که در دو سرطیف دیدگاه‌ها درباره محیط زیست، انسان محوری و محیط محوری قرار دارد، گفت: «در قسمت انسان محوری بیشتر سرمایه‌داری و حداکثر سود و بهره‌برداری مطرح می‌شود و قسمت محیط محوری، دیدگاه اکولوژیک قرار دارد.»
به گفته او، در حد فاصل طبیعت در بخش انسان محوری، حفاظت از منابع مطرح می‌شود و در سوی دیگر مقوله حراست از منابع مورد توجه قرار می‌گیرد.
رضوانی با اشاره به وجود هر دو دیدگاه در کشور گفت: «حفاظت، حمایت و حراست در سطح حفاظتی مطرح می‌شود.»
او در توضیح حفاظت و حمایت گفت: «حفاظت در سطح کل کشور باید مورد توجه قرار بگیرد، این در حالی است که حمایت قلمرو محدودتری از جمله محیط‌های آسیب‌پذیرتر یا با ارزش اکولوژیک بالاتر مانند مناطق حفاظت شده را شامل می‌شود.»
رضوانی افزود: «حراست باعث ایجاد محدودیت زیادی در استفاده از منابع شده و می توان آن را شامل محدوده‌های حیات وحش دانست.»
چرخه معیوب تخریب
او با ابراز تاسف از تخریب محیط طبیعی در سطح جهانی گفت: «در کشورهای مختلف چرخه‌های معیوب در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی به صورت سیکل بسته باعث ایجاد و تکرار روند تخریب در محیط زیست و منابع طبیعی می‌شود.»
رضوانی در ادامه به مطرح شدن بحث توسعه پایدار برای نخستین بار در کتاب «بهار خاموش» در سال 1962 اشاره کرد و گفت: «بحث توسعه پایدار به صورت رسمی در سازمان ملل از سال 1972 در کنفرانس محیط زیست انسانی در استکهلم مطرح و به تشکیل برنامه محیط زیست سازمان ملل منجر شد.»
او با اشاره به 8 هدف توسعه هزاره در بین سال‌های 2000 تا 2015 میلادی، از هدف هفتم آن تحت عنوان حمایت و حفاظت از محیط نام برد و گفت: «در این هدف حمایت از پایداری محیطی مدنظر قرار دارد.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این نکته که در این سال‌ها فقط یک گزارش از عملکرد ایران در راستای تحقق اهداف توسعه هزاره ارایه شد، بر لزوم بومی سازی اهداف توسعه هزاره تأکید کرد.
او با اشاره مطرح شدن دستور کار توسعه پایدار برای 2030 در سال 2015 گفت: «برای افق 2030، هفده هدف و 169 هدف فرعی تعریف شد که تعدادی از این اهداف در راستای محیط زیست و منابع طبیعی است.»
او حداکثر بهره‌برداری اقتصادی از منابع طبیعی را هدف اصلی جامعه مبتنی بر اقتصاد دانست و گفت: «جنبه‌های زیست محیطی و اجتماعی در این جامعه نقش فرعی را برعهده دارند این در حالی است که در جامعه اکولوژیکی، بستر طبیعت و منابع طبیعی، سپس جامعه و در مرحله بعدی اقتصاد قرار دارد.»
رضوانی در ادامه به مدل‌های مختلف توسعه پایدار اشاره کرد و افزود: «مدل واکنش- فشار – وضعیت یکی از مشهورترین مدل‌های توسعه پایدار است که می‌تواند چهارچوبی برای تدوین شاخص‌های توسعه پایدار و سنجش پایداری باشد.»
او یکی از راهکارهای حفاظت از محیط زیست را، مشخص و ثبت کردن مناطق زیست محیطی دانست تا این مناطق از جوانب مختلف مورد توجه و حفاظت قرار گیرند.
او با اشاره به تشکیل کمیته ملی توسعه پایدار در ایران از سال 1372 با هدف هماهنگی اقدامات در راستای توسعه پایدار گفت: «اگرچه تعدادی از سازمان و نهادها عضو این کمیته هستند اما متاسفانه ترکیب اعضای این کمیته صد در صد دولتی است و در سال‌های اخیر تقریبا غیرفعال شده است.»
مدارس طبیعت یک الگوی خوب حفاظت از محیط زیست
او شکل‌گیری مدارس طبیعت در کشور را الگوی خوبی در بحث حفاظت از محیط زیست، آموزش و فرهنگ‌سازی دانست و افزود: «قرار است این مدارس از 5 به 400 مدرسه افزایش یابد.»
رضوانی با ابراز تاسف از غیرمشارکتی بودن حفاظت، بر لزوم همکاری و مشارکت جوامع محلی در روند حفاظت تأکید کرد و گفت: «با مشارکت جوامع محلی نه تنها حفاظت بهتر انجام می‌شود بلکه بهره‌برداری مناسب و بهتری می‌توان از پتانسیل‌های موجود داشت.»
او در ادامه به شناسایی، احیا و ثبت قلمروهای عشایری اشاره کرد و گفت: «باید از جوامع عشایری که به نوعی خود را مالک می‌دانند برای حفاظت از محیط زیست کمک گرفت و فرهنگ حفاظت از ظبیعت را در بین عشایر احیا کرد.»
او تأکید کرد: «در وضعیت فعلی نه تنها در حفاظت موفق نیستیم بلکه بهره‌برداری خوبی نیز از پتانسیل‌های موجود در مناطق حافظت شده نداریم.»
ثبت 1073 اثر در فهرست میراث جهانی تاکنون
در ادامه نشست مهران مقصودی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدیر پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت به ایراد سخنرانی پرداخت.
مقصودی گفت: «براساس کنوانسیون میراث جهانی، آثار طبیعی و فرهنگی ارزمشندی برای همه ملت‌ها و نسل‌ها وجود دارند و آثاری که ثبت شده در میراث جهانی دارای ارزش جهانی بوده و حفظ و نگهداری آنها بسیار ضروری است.»
او با بیان این نکته که بیشتر آثار ثبت شده در جهان میراث‌فرهنگی بوده است، گفت: «تا سال 2017، 1073 اثر در فهرست میراث جهانی از 167 کشور ثبت شده است.»
او افزود: «در بین آثار ثبت شده 206 اثر میراث فرهنگی و 35 اثر فرهنگی- طبیعی بوده است.»
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، آثار طبیعی 23 درصد از کل آثار ثبت شده را شامل می‌شوند.
او با اشاره به ثبت 22 اثر ایران در فهرست آثار میراث جهانی گفت: «از این تعداد فقط یک اثر طبیعی (بیابان لوت) و مابقی اثر فرهنگی است.»
مقصودی تأکید کرد: «برای ثبت اثر در فهرست میراث جهانی، حتما باید اثر مورد درخواست از قبل در فهرست موقت ایران باشد.»
او افزود: «از 56 اثر موجود در فهرست موقت ایران در میراث جهانی، حدود 12 اثر طبیعی است و امسال ارس باران و سال آینده هیرکانی برای ثبت ارسال خواهند شد.»
مدیر پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت در توضیح 10 معیار موجود برای ثبت آثار در فهرست میراث جهانی گفت: «4 معیار از این تعداد طبیعی است که از جمله آنها می‌توان به منحصربه فرد بودن و داشتن زیبایی طبیعی استثنایی اشاره کرد.»
او یکی دیگر از معیارها را برجستگی اثر از نظر مراحل تاریخ زمین‌شناسی دانست و گفت: «تنوع اکوسیستم و ویژگی‌های خاص اکوسیستم، تنوع زیستی بسیار بالا و در عین حال مکان‌هایی با گونه‌های در معرض خطر از دیگر معیارهای ثبت اثر در فهرست میراث جهانی است.»
کوه‌های زاگرس پتانسیل ثبت جهانی دارند
مقصودی با اشاره به بیابان لوت به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست جهانی، از جمله آثار دارای پتانسیل ثبت در میراث جهانی به گسل‌های منطقه زنجان، چین های منطقه گرمسار، دماوند، کوه های زاگرس، دره شیرز، باداب سورت، تخت سلیمان، گنبدهای نمکی، گل فشان‌های ایران و علم کوه اشاره کرد.
او نوید ثبت گنبدهای نمکی جنوب در آینده‌ای نزدیک را داد و گفت: «اقدامات و بررسی‌های لازم در این زمینه آغاز شده است.»
او هدف اصلی ثبت میراث جهانی را حفظ اثر دانست و افزود: «بر همین اساس نخستین هدف مدیریت آثار ثبت شده در فهرست جهانی، حفظ ارزش‌هاست و این هدف تنها در صورت مشارکت جامعه محلی، اموزش و توسعه پایدار به دست خواهد آمد.»
او هشدار داد: «توسعه بی‌رویه گردشگری، بدون وجود قوانین لازم در نهایت منجر به تخریب آثار طبیعی می‌شود.»
به گفته مقصودی، برای مدیریت بهتر بیابان لوت چند پایگاه در سه استان ایجاد شد.
او در ادامه از پایگاه استانی میراث جهانی بیابان لوت در کرمان (روستای شفیع آباد، شهداد)، خراسان جنوبی (روستای دهلم)، سیستان و بلوچستان(نصرت آباد) و پایگاه محلی فهرج نام برد و گفت: «پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت در کاخ موزه گلستان در تهران در راس سایر پایگاه‌ها به فعالیت می‌پردازد.»
مدیر پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت از برنامه‌های اجرایی مدیریت این بیابان به برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، حفاظتی و برنامه مرتبط با مدیریت گردشگری و معرفی اثر اشاره کرد.
او اولویت‌های پژوهشی در بیان لوت را شامل پوشش گیاهی و حیات جانوری، ظرفیت برد گردشگری، راهکارهایی برای حفظ نبکاها(گلدان‌های کویر)، ویژگی های زمین‌شناختی و اقلیمی و نیز اولویت پژوهشی هر پایگاه اعلام کرد.
مقصودی در توضیح برنامه حفاظتی لوت گفت: «نقاط با حساسیت بالا در منطقه اثر شناسایی و قوانین تردد در مناطق تدوین و علایم هشدار دهنده نصب شد.»
او شناسایی و پایش مخاطرات موثر بر عوارض موجود در عرصه و حریم اثر و نیز ارزیابی کیفی و کمی آب و خاک و پایش منظم منطقه را از دیگر برنامه حفاظتی لوت اعلام کرد.
مدیر پایگاه ملی میراث جهانی بیابان لوت مشکلات حفاظتی و امنیتی، مسایل آموزشی و پژوهشی ، مشکلات مالی، مشکلات مربوط به بازدیدکنندگان و یکپارچه نبودن سیستم مدیریتی را از جمله مسایل و مشکلات بیابان لوت دانست.
انتهای پیام/
